قبرتاریخی محمد حسین ابن بوداق در وردنجان
درداکه گلستان ارم را فغان رسید
سنگ اجل بشاخ گل ارغوان رسید
پژمرده غنچه گشت بی آب درچمن
زین مرگ ناگهان که بدین نوجوان رسید
همانطور که همشهریان عزیز مخصوصاً متولدین دهه اول انقلاب اسلامی به یاد دارندتعداد زیادی از قبور اموات وگذشتگان وردنجان مُزیّن به نصب شیرهای سنگی بود که متاسفانه در دهه های اخیر توسط ایادی چپاول گر و خدانشناس به سرقت رفت ، یا به خارج از کشور یا به موزه ها و قلعه ها منتقل شده تا مورد سوء استفاده فرهنگی قرارگیرند .
از آنجا که شیرهای سنگی میراث فرهنگی و تمدن این مرزو بوم محسوب می شد، داستانی را هم برای نسل آینده بیان می کرد از جمله هر شیر سنگی که معمولاً منقش به تصویر شمشیر بود نماد شیر و شمشیر و صلابت و شجاعت آن شخص و نقطه ها ی سنگی روی هر شیربیانگر طول عمر بود.
این حقیر پس از ساخت این وبلاگ کلام خودرا با نام خدا و آیه شریفه (ن ۚ وَالْقَلَمِ وَمَا يَسْطُرُون ) شروع کردم تا در حد #توان کار پژوهشی انجام دهم و آنچه که در قالب محتوای موضوع وبلاگ یعنی ( فرهنگ و اصطلاحات وردنجان ) است را ثبت کنم تا نسل های آینده با فرهنگ گذشتگان خود آگاه شوند .
اکنون سنگ قبری قدیمی مربوط به خاندان بوداق در وردنجان وجود دارد که تصویر آن طی شرحی و ریز نکاتی که نشر آن در اینجا صلاح نیست را درتاریخ 31 فروردین 1403 با مشاهداتی در خصوص به سرقت رفتن بعضی از سنگ ها و اشاره به شواهد زنده به شورای اسلامی محترم وردنجان گزارش دادم .
بدیهی است اگر سنگ قبر مربوط به سُلاله پاک اهل بیت عصمت و طهارت بود مورد احترام خاص و عام ( مخصوصاً مردم مذهبی وشهید پرور و اهل بیتی وردنجان قرار می گرفت و به زیارتگاهی مقدس تبدیل می شد ، اما این سنگ نیز در جایگاه تاریخی خود ارزش مخصوص خود را دارد .
سنگ قبر مربوط به مرحوم محمد حسین ابن بوداق است که تاریخ فوت متوفی در سنه 1114 ثبت شده و از نظر حقیر قدیمی ترین سنگ قبردر ( قبرستان جدید و فعلی ) وردنجان محسوب می شود ، نکته اینجاست که تاریخ فوت حک شده روی سنگ قبر( تاریخ هجری قمری) است یعنی در تاریخ بارگذاری این مقاله « مردادماه سال (1403 » بیش از 331 سال از تاریخ آن می گذرد .
این که با قاطعیت می گویم تاریخ سنگ به تاریخ هجری قمری است
به این دلیل است که تاریخ هجری شمسی ایران از تاریخ 1265 توسط عبدالغفار نجم الدوله بنا شده است .
پس این سنگ قبر مربوط به دوران صفوی است .
وعلّت این که مطالب روی سنگ قبر هنوز خواناست به این دلیل است که تا سال های گذشته حدود (1350 ) هجری شمسی زیر خاک بود .
علامت گل شش برگ روی سنگ قبر بر خلاف گل های پنج یا شش برگی که روی سنگ های بیابان نقش بسته و حکایت از علائم گنج است در اینجا چنین مفهومی ندارد ، زیرا علامت گل در اینجا می تواند مفاهیمی از قبیل جوان بودن یا مجرد و ناکام بودن ( با توجه به شعر روی سنگ قبر ) و یا به معنای مذهبی بودن یا غریب بودن باشد .
علت دفن مرحوم محمد حسین ابن بوداق در وردنجان هم برای من دو دلیل دارد .
همانطور که درروایت و تاریخ بوداق نوشته این طایفه ساکن بخش‌های ویسیان و مرکزی از توابع شهرستان چگنی ، خرم آباد ، کوهدشت ، الشتر ، دلفان و بروجرد هستند بخش بزرگی از طایفه بداق در شهرستان شوش از توابع استان خوزستان و شهرستان‌های فراشبند ، فیروزآبد ، شیراز و جهرم بخش سیمکان روستای اسفنجان سکونت دارند، دودمان‌هایی از این طایفه به استان‌های کرمانشاه ، همدان و مرکزی نیز مهاجرت کرده‌اند . دوطایفه در خراسان رضوی و خراسان شمالی اصل خود را از خاندان بداق چگنی می‌دانند .
به هر حال«هرچند نامی از استان چهارمحال و بختیاری برده نشده زیرا تابعیت این استان در آن زمان پیدا نیست با کدام استان ها بوده » زیرا قطعاً این استان درآن زمان زیر مجموعه ای بیش نبوده .
اما با این توصیفات ، یا این که مرحوم بوداق از وردنجان سفر کرده که در این مسیر فرزند شان فوت کرده و در اولین مکان ( وردنجان فعلی ) دفن شده ( که با توجه به سنگ قبر شاهانه ای که رو قبر گذاشته شده این احتمال ضعیف به نظر می رسد یا این که واقعاً چون قصد داشتند در محلی گمنام زندگی کنند لذا وردنجان را انتخاب و مدتی در اینجا سکونت داشتند و پس از مرگ فرزند اورا دراین منطقه دفن و سنگ قبری روی آن گذاشته شده که متناسب با آن طایفه باشد .
* شاید عده ای هم مدعی شوند که سنگ قبر در ده ها سال بعد ازفوت اما به تاریخ فوت متوفی تنظیم و ساخته شد که این احتمال هیچ سندیت نخواهد داشت ، زیرا آن طایفه یا از وردنجان کوچ کرده بودند یا این که فوت کرده و آثاری ازآنان نیست و سکونت نداشتند ثانیا نقش و نگار روی قبر و نوع حکاکی با ابزار سال های اخیر نیست هرچند کارشناسان باید در این باره نظر بدهند
* ضمیمه
بوداق یا بُداق یا بوداغ یا بُداغ
اگرجایی با کلمات بوداق ( بُداق ) یا بوداغ ( بُداغ ) برخوردید بدانید معانی مختلفی از جمله ( کوه ، نام روستا یا منظقه جغرافیایی ، شاخه ، بوته ، گیاه ، درختچه ، شعبه ، فامیل ، قوم و طایفه بوداغ یا بوداق ، درفرهنگ های ترکی و فارسی و مشهدی و قسمتی ازشمال و ... تعریف شده است .
دراینجا قصد نداشتیم به جزئیات بیشتر برای آشنایی با این کلمه داشته باشیم، زیرا ازحوصله بحث ما خارج بود لذا به وجود شخصیت تاریخی کشورعزیزمان ایران در وردنجان مدفون است پرداختیم .
ضمناً کلمه بُداق به صورت های مختلف در اسناد خطی، کتب و سنگ قبور نگارش شده است ازجمله : بوداق، بوداغ، بُداق و بُداغ
* آشنایی مختصری با بوداق
قسمتی از کتاب (عالم آرای عباسی نوشته اسکندر بیک ترکمان را می خوانیم )
بوداق خان یا بداق خان چگنی از حکام مشهور زمانِ صفویه است که از دوران شاه تهماسب یکم تا شاه عباس یکم ، (سال ۱۰۱۵ هجری قمری) بر قسمت‌های گسترده‌ای از خراسان فرمانروایی داشته است. او آثار و ابنیه‌های زیادی بنا کرد و در آبادانی خراسان کوشید. « بوداق خان از امرای یکی از ایلات بزرگ لر ایران » یعنی ایل چگنی بود ...
( در اواخر حکومت سلطان محمد که فتوري در همه امور روي داده و هرج و مرج پيش آمده بود، امراء خراسان از جمله بوداغ خان چگني و اسماعيل قليخان چگني و گنجعلي خان زيک کوشيدند تا شاه عباس را که اين زمان بعنوان وليعهد در هرات استقرار داشت به جاي پدر به سلطنت برنشانند، و آنها در هدف خويش موفق شده در سال 989 قمري رسماً در خراسان سلطنت شاه عباس را اعلام داشته و سلطان محمد را از سلطنت ايران عزل کردند )
بداق یکی از طایفه‌های ایل چگنی است ، این طایفه ساکن بخش‌های ویسیان و مرکزی از توابع شهرستان چگنی ، خرم آباد ، کوهدشت ، الشتر ، دلفان و بروجرد هستند بخش بزرگی از طایفه بداق در شهرستان شوش از توابع استان خوزستان و شهرستان‌های فراشبند ، فیروزآبد ، شیراز و جهرم بخش سیمکان روستای اسفنجان سکونت دارند، دودمان‌هایی از این طایفه به استان‌های کرمانشاه ، همدان و مرکزی نیز مهاجرت کرده‌اند . دوطایفه در خراسان رضوی و خراسان شمالی اصل خود را از خاندان بداق چگنی می‌دانند
تبار این طایفه به امیرالامرا سلطان بوداق خان چگنی معاصر دوران شاه اسماعیل یکم تا شاه عباس بزرگ صفوی می‌رسد. بوداق خان سال‌ها فرمانروای خراسان و مشهد و اولین حکمران امارات چگنی خراسان بود .
تولد بوداق : احتمالاً سال 920 هجری قمری
فرزندان بوداق : یوسفعلی خان ، بیرامعلی خان ، حسنعلی خان ، حسینعلی خان ، سلطان‌علی سلطان ، تمرعلی بیگ ، محبعلی سلطان و شاه سرور خانم
درگذشت بوداق : 1015 هجری قمری مشهد
محل دفن : و آرامگاه نامشخص
( منبع ویکی پدیا ) و (کتاب عالم آرای عباسی نوشته اسکندر بیک ترکمان)
--- ***---
درقسمتی دیگر از کتاب (کتاب عالم آرای عباسی نوشته اسکندر بیک ترکمان) آمده است شاه عباس بعلل و مشکلاتی که با آن مواجه بود نتوانست به تعقیب بوداق خان بسوی قوچان لشکرکشی نماید .
* درپایان
در تاریخ 13 آذرماه 1400 پست چهار تمدن ویران شده را که گذاشتم دو موردمد نظر قرار گرفت .
اول این که مسئولین صف اول وردنجان اهمیتی به تمدن وآثارباستانی که سرمایه تاریخی وردنجان بوده ندادند و کوتاهی کردند .
دوم این که لااقل نسل های بعد ازما اسم و آماری از این تمدن های برباد رفته و تخریب شده داشته باشند و بدانند که وردنجان اصالتی کهن دارد .
آیا می دانید کشورهای ابرقدرت مثل آمریکا هستند که هیچ حرفی از لحاظ تمدن ندارند بزنند و هرجا صحبت ازتمدن می شود سرافکنده هستند .
پس بکوشیم تمدن و فرهنگ خودرا حفظ کنیم
***
ن ۚ وَالْقَلَمِ وَمَا يَسْطُرُونَ